TAJNE ĆUPRIJA NA DRINI Nesvakidašnja svedočanstva o reci i mostovima na fotografijama
Obale Drine danas spajaju 24 mosta, reku usporavaju tri hidrocentrale, virovi čuvaju uspomene na čuvene splavare, lađare, skeledžije pa i okupatore…
Istorijski arhiv iz Užica priprema izložbu „Mostovi na Drini“ potkrepljenu nizom pisanih svedočanstava i požutelih fotografija, među kojima najstarija datira iz 1896. godine, kad je bujica odnela višegradsku ćupriju.
– Pored postojećih mostova, izložba obuhvata tri srušena, nikad obnovljena mosta koja su imala veliki značaj – ispod hidroelektrane u Višegradu, kod ušća Lima i most Bejli na Perućcu. Kao i novi koji se gradi između Ljubovije i Bratunca. Obuhvatili smo i tri postojeće hidroelektrane u Višegradu, na Perućcu i u Zvorniku, kao i Beli Buk kod Foče čiju gradnju je spečio poslednji rat – priča za „Blic“ Željko Marković, direktor Arhiva i autor postavke.
Jedan od segmenata izložbe biće Drina kao granica istočnog i zapadnog Rimskog carstva.
Između dva svetska rata izložba priča i o tome, Drinom je od Bajine Bašte do Sremske Rače dnevno plovilo 250 splavara prevozeći građu sa Tare koju je otkupljivala ondašnja Privredna banka.
– Kad je vodostaj bio mali, putovalo se i po 11 dana, a splavari su se kući vraćali pešice. Bili su prepoznatljivi jer su iza sebe ostavljali miris čuvenog duvana „bajinovca“ – objašnjava Marković.
Kad je napravljena elektrana u Zvorniku, splavali su pred branom morali da raskivaju svoja plovila pa balvan po balvan bacali u tišake u podnožju, te ih tu ponovo sklapali.
„Dabogda Drinom vukao lađu“ – upamćena je kletva drinskih lađara.
– Lađe kojima je od Zvornika do ušća u Drinu u Beograd prevoženo voće, povrće, duvan, 200 metara dugim konopcima vukla su četvorica koja su išla obalom reke. Peti je bio na lađi i motkom „špicom“ se odgurivao da se plovilo ne nasuče u plićak. Lađe su mogle da ponesu i 10 tona, bile su duge 20 a široke tri metra – priča Marković.
S jedne na drugu obalu, narod, stoka i vozila prelazili su skelama, a bilo ih je 29.
I osvajačima i zločincima se bavi izložba. U kolekciji je i fotografija ustaškog zapovednika Jureta Francetića, čije legije su od Foče do Zvonika masakrirale srpski živalj, sa mosta Kralja Aleksandra u Zvorniku. Svatajući značaj ali i ćud reke, Austrougari su minirali stene koje je ugrožavalo rečni saobraćaj i uklanjali plutajuće vodenice „drinke“ pod kojim su stradali splavari.
– Drina je jugoslovenska reka budućosti zbog prirodnih, ekonomskih i sportsko rekreativnih potencijala i prostora kojima teče – citat je nemačkog časopisa „Kanu sport“ iz 1934.
Premijera u Višegradu
S obzirom na ćupriju Mehmed-paše Sokolovića, koja je pod zaštitom Uneska, „Mostovi na Drini“ premijerno će biti prikazani u Višegradu. Užičani će izložbu videti u oktobru, za dan grada.
Blic / Vladimir Lojanica